سینماپرس/  امروز 152 سال از تولد ژرژ ملی یس یکی از بزرگترین فیلمسازان تاریخ سینما و پایه گذار فیلمهای که امروز آنها را هالیوودی می نامیم می گذرد و همچنان نوآوری های او در تاریخ شگفت انگیز سینما از جایگاه والایی برخوردار است.

از ابتدای تاریخ سینما بین امریکایی ها و فرانسوی ها برای ثبت اختراع سینما درگیری بود و همیشه این دو کشور خود را شروع تاریخ سینما می خواندند. در آن روزگار به دلیل محدودیت ها مدعیان هیچگاه نتوانستند حرف خود را بر دیگری تحمیل کنند و همچنان در کتب تاریخ سینما به تناوب نام یکی از دو کشور امریکا یا فرانسه را به عنوان مبدعان سینما نام می برند ولی امروز با فاصله گرفتن از روزهای آغازین تاریخ سینما می توانیم ببینیم که اولین بار در سینما فرانسه است که فیلم را به عنوان یک اثر هنری به جهانیان عرضه می کند. با شروع تاریخ ابتدایی سینما فیلم کوتاه های در فرانسه ساخته شد که فیلم های خبری مانند رد شدن قطار از ایستگاه نبود و نوعی هوشمندی در فیلم مشاهده شد. ژرژ ملی یس یکی از فیلمسازان فرانسوی بود که با ابداعات «تدوینی» یا به قول فرانسوی ها «مونتاژ» توانست عناصر روایت در سینما را به جذابیت برساند و امروز می توانیم او را پایه گذار سینمای هالیوود بدانیم.

ملی یس به طور اتفاقی در سر صحنه یکی از فیلم هایش مونتاژ را کشف کرد و سپس با ترفند ها و تروکاژهای سینمایی توانست فیلم های تخیلی و جذابی را که مخاطبان آن دوره فقط در ادبیات می توانستند دنبال کنند به چشم ببینند و اگر بخواهیم رد این سینما را تا الان دنبال کنیم باید بگویم وارث این اندیشه ها اکنون سینمای داستان گو و روایت محور هالیوود است که با جلوه های بصری ممتاز بیشترین مخاطبان را هر ساله به خود جلب می کند.

موضوع فیلم های ملی‌یس عموما وقایعی سورئالیستی با اتکا به راز و رمز شعبده بازی و امکانات خاص فیلم برداری سینمایی بود.تخیل و ذوق ملی یس در تاریخ سینما بی رغیب مانده است. ملی یس هوشمندانه نمایش های شکسپیر را روی صحنه می برد و شخصیت هایی تاریخی مثل کلئو پاترا و ژان دارک را در موضوع فیلم هایش قرار  می داد. همچنین از داستان های جنایی که در روزنامه چاپ می شد برای ساخت اثر بعدی اش اقتباس می کرد. ملی یس تنها کارگردان سینماست که تقریبا همه نوع فیلمی ساخته در حالیکه پیش از او به ذهن هیچ کس نرسیده بود. ژرژ ملی یس کارگردان مولف سینماست چرا که فیلم هایش را می نوشت،می ساخت،بازی می کرد و طراحی صحنه ها و دکور ها انجام میداد و به نوعی تمامی مراحل ساخت یک فیلم را از ابتدا تا انتها شخصا اجرا و نظارت می کرد. برای او دوربین بهترین وسیله برای ثبت جهان نو بود و اگر از سینما به عنوان جادو یا سحر نام برده می شود همگی مدیون استعداد ها و نبوغ ملی یس است.

این کارگردان در اواخر قرن نوزدهم در پاریس صاحب تئاتری به نام روبر هودن بود . او در تئاترهایش از حقه های شعبده بازی سود می جست و از وسیله ای تحت عنوان فانوس جادویی بهره می برد كه با نور كار می كرد و او می توانست به راحتی با كمك خطای دید بیننده را فریب و مسحور نمایش خود كند. ملی یس امكانات گسترده این دستگاه توهم آفرین لومیر ها را دریافت. او برای خرید دستگاه سینماتوگراف سراغ آنها رفت اما درخواستش از سوی آنها رد شد چرا كه برادران لومیر او را رقیبی بالقوه برای خود می دیدند. اما ملی یس ناامید نشد. او كه از اصول مكانیكی نیز سر رشته داشت چندی بعد از مخترعی انگلیسی به نام رابرت .و . پال یك دستگاه نمایش انیماتوگراف خرید و با وارونه كردن اصول مكانیكی آن توانست دوربینی برای خود بسازد و با آن فیلم هایی تهیه و در تئاتر خود به نمایش بگذارد و این گونه بود که ملی یس وارد تاریخ سینما شد .

 مهم‌ترین بدعت ملی یس در سینما در یك بعد از ظهر پاییزی در حال فیلمبرداری از یك واقعه روزمره بود كه به واسطه ازدحام جمعیت دوربینش منحرف شد و مجبور شد فیلمبرداری را متوقف كند، وقتی دوباره دوربینش را روشن كرد، فیلمبرداری را به جای قطار (نقطه اتمام فیلمبرداری قبلی )  از یك نعش‌كش شروع كرد و در حین نمایش چنین به نظر رسید كه قطار او ناگهان به یك نعش كش تبدیل می شود. او در همین حادثه ی ساده امكانات بالقوه تدوین را برای دستكاری كردن در زمان و مكان فیلم هایش دریافت.

ملی یس نخستین هنرمندی ست كه در سینما به داستان گویی می پردازد و از نوآوری های او در این عرصه می توان به فید اوت _ فید این _ روی هم انداختن تصاویر یا دیزالو های پشت هم و فیلمبرداری قاب به قاب اشاره كرد. ملی یس ظرفیت بزرگ نهفته در اصل تدوین فیلم را كشف كرد و اگر چه كشف خود را به سرانجام نرساند اما با تاثیر گذاشتن بر هم عصرانش نشان داد كه سینما قدم در راهی نهاده است تا روایت كند و همچون فیلمبرداران ادیسون و برادران لومیر تنها به ضبط وقایع روزانه اكتفا نكرد. در همه ی فیلم های او الگویی محدود ، یعنی انتقال ساده تئاتر به سینما را داشتند. صحنه های نمایش از آغاز تا انتها بدون توقف اجرا می شد و تدوین تنها نقطه اتصال فاصله صحنه ها به یكدیگر بوده و  درون صحنه ها هیچ گاه برشی صورت نمی گرفت. محل قرار گرفتن دوربین نیز همیشه مانند یك تماشاگر صحنه محدود به یك نقطه نظر واحد می شد و تا پایان فیلم بدون تغییر می ماند. فیلم های او از جلوه های بصری استاپ موشن پیچیده ای استفاده می كردند، در این فیلم ها  شیاطین از میان ابرهای دود بیرون می جهند، زنان زیبا ناپدید می شوند و مردان جهنده وسط زمین و اسمان به شیاطین بدل می گردند.

بعدها ملی یس با استفاده از فن استاپ موشن وسایر جلوه های ویژه توانست صحنه های خیالی و شعبده بازی پیچیده تری بیافریند. این حقه ها باید در داخل دوربین و در زمان فیلمبرداری انجام می شدند ، تا پیش از اواسط دهه ی ۱۹۲۰ تعداد معدودی دستكاری های لابراتواری امكانپذیر بود. ملی یس خودش در بسیاری از فیلم هایش نقش آدم آراسته و پر جنب و جوشی را با سر تاس و سبیل و ریش نوك تیز بازی می كرد.

در اواخر سال ۱۸۹۶ ملی یس یك كمپانی به نام استار فیلم دایر كرد و در بهار ۱۸۹۷ برای اینكه بتواند میزانسن و فیلمبرداری فیلم هایش را كنترل كند ، یك استودیوی فیلمسازی در حیاط خانه اش واقع در حومه ی پاریس بنا نهاد. این استودیو به ملی یس اجازه می داد دكورهای خود را از نقاشی هایی كه روی پارچه ی برزنتی رسم می شدند، طراحی كند و بسازد. بین سالهای ۱۸۹۷ تا ۱۹۱۳ ژرژ ملی یس در همین استودیوی فیلمسازی اش بیش از ۵۰۰ فیلم را تهیه كنندگی ، كارگردانی فیلمبرداری و گاه بازیگری كرد. در سال ۱۹۰۲ استار فیلم یكی از بزرگترین تامین كنندگان تصاویر متحرك در جهان به شمار می رفت كه در نیویورك، لندن، بارسلونا و برلین دفتر نمایندگی داشت.

 ملی یس را نیز می توان از اولین مبدعان قانون کپی رایت در سینما دانست . فیلم های او به طور گسترده سرقت می شدند ملی یس برای پیش گیری از نسخه برداری قاچاقی فیلم هایش و نیز به منظور ارائه ی آنها به خارج از فرانسه  یك دفتر نمایندگی  به مدیریت برادر بزرگترش گاستن ، به نام كمپانی فیلم استار در ۱۹۰۳ در نیویورك تاسیس كرد تا فیلم هایش را قانونا به ثبت برساند.

هر چند ملی یس را بیشتر به خاطر فیلم های تخیلی لذت بخشش كه پر از حقه های سینمایی و دكورهای نقاشی شده بودند به یاد می آورند، اما او در همه ی ژانر های سینمای آن روز فیلم ساخته است. ملی یس در نخستین سال حضورش در عرصه ی تولید فیلم، ۷۸ فیلم ساخت، كه نخستین فیلم مبتنی بر حقه ی سینمایی اش، یعنی  خانم ناپدید شونده( ۱۸۹۶) نیز جزو انها بود. در این فیلم خود ملی یس در نقش شعبده بازی ظاهر می شود كه زنی را به اسكلت تبدیل می كند. این حقه ی سینمایی با خاموش كردن دوربین و جایگزین كردن اسكلت به جای بازیگر زن عملی شده است.

سر انجام در سال ۱۹۱۲ ملی یس كه در انبوهی از بدهی ها غرق شده بود ، فیلمسازی را برای همیشه كنار گذاشت. در سال ۱۹۱۷ چهارصد تا از فیلم های ملی یس توسط ارتش فرانسه مصادره و برای ساختن پاشنه ی پوتین سربازان ذوب شدند! ژرژ ملی یس در سال ۱۹۳۸ در گذشت ، در حالی كه پیش از مرگ سال ها در فروشگاه اسباب بازی و آب نبات فروشی زنش كار می كرد.

 خانم ناپدید شونده (۱۸۹۶)،محكمه ی مفیستوفلس(۱۸۹۷)،سیندرلا(۱۸۹۹)، ماجرای دریفوس (۱۸۹۹)،مردی با كلاه لاستیكی هندی(۱۹۰۱)  سفر به كره ی ماه(۱۹۰۲) قصر هزار و یكشب(۱۹۰۵) بیست هزار فرسنگ زیر دریا(۱۹۰۷) تسخیر قطب (۱۹۱۲) از جمله مهمترین فیلم های او به شمار می روند.

«هیوگو» (2012) فیلمی از اسکورسیزی است که ادای دین وی به ملی یس به شمار می رود و در آن بن کینگزلی نقش ملی یس را به خوبی بازی کرده است.

بهمن کیان